KILKA SŁÓW O DYSKRYMINACJI

Dyskryminacja – to forma wykluczenia społecznego polegająca na nierównym, mniej sprawiedliwym lub mniej przychylnym traktowaniu osób lub grup osób ze względu na jakąś ich cechę/cechy, np. wygląd, płeć, przekonania lub pochodzenie.

Jej powstawaniu i utrwalaniu sprzyjają m.in.: stereotypy i uprzedzenia funkcjonujące
w społeczeństwie, w  rodzinie, nietolerancja na odmienność, lęk przed tym, co odmienne, nieznane, negatywne wzorce zachowań dorosłych, a zwłaszcza rodziców, atmosfera obojętności, niezaspokajanie potrzeb, rywalizacja.

Niektóre rodzaje dyskryminacji:

• rasizm – dyskryminacja ze względu na kolor skóry,
• seksizm – dyskryminacja ze względu na płeć,
• ksenofobia – dyskryminacja ze względu na pochodzenie i narodowość,
• antysemityzm - dyskryminacja osób narodowości żydowskiej,
• adultyzm/ ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek,
• atrakcjonizm – dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny,
• handicapizm/ableizm – dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność,
• audyzm – dyskryminacja ze względu na wadę słuchu.

Dyskryminacja jest stale obecna w naszym życiu i występuje we wszystkich sferach działalności człowieka: w rodzinie, szkole, grupie rówieśniczej, społeczeństwie, polityce. Mówiąc o nietolerancji, niesprawiedliwym traktowaniu, byciu lepszym, lub gorszym, nie uświadamiamy sobie, że to są przejawy dyskryminacji. Dzieje się tak dlatego, że dyskryminacja stała się powszechna. Często jej nie dostrzegamy lub udajemy, że nie istnieje. Jednocześnie ciągle kogoś naznaczamy, piętnujemy lub wykluczamy.

Uogólniając, można powiedzieć, że dyskryminujemy innych ze strachu. To, co nieznane, odmienne, od zawsze wzbudza w nas lęk, ponieważ stanowi potencjalne zagrożenie dla naszych wartości i zasad. Z drugiej strony, przynależność do określonej grupy daje poczucie bezpieczeństwa. W grupie rówieśniczej i społeczności szkolnej dzieci dobierają się według określonego klucza: lepsi razem, gorsi osobno. Przynależność do „lepszych” wzmacnia samoocenę i daje poczucie bezpieczeństwa.

Dyskryminujemy osoby, które:

• wyróżniają się wyglądem zewnętrznym:
• nietypową urodą (np. ciemna skóra, rude włosy),

oryginalnym ubiorem (członkowie grup nieformalnych), ubogim strojem (dziecko
z rodziny wielodzietnej noszące ubrania po starszym bracie),

wzrostem lub wagą (grubi, niscy),

• łnosprawnością (utykają, noszą okulary z grubymi szkłami, jąkają się),

• mają odmienne poglądy,
• żyją inaczej: wyznają inną religię ( np. nie obchodzą typowo polskich świąt), czas wolny spędzają z rodziną, a nie z rówieśnikami, mają odmienne nawyki żywieniowe (wegetarianie);
• pochodzą z innych kultur, krajów lub ras,
• odstają od klasy w obszarze edukacji: osiągają bardzo słabe wyniki, są ponadprzeciętnie uzdolnieni, mają ambicje większe niż pozostali członkowie klasy
  i starają się je zaspokajać;
• mają inny status społeczny lub materialny: pochodzą z ubogich środowisk, są dziećmi osób publicznych, ludzi bogatych;
• mają trudności adaptacyjne: są nieśmiałe, zamknięte w sobie, nie posiadają umiejętności społecznych, są nowe, powtarzają klasę.

Wszelkie trudności jednostki i grupy wiążą się z niezaspokojeniem pewnych potrzeb (przynależności, akceptacji,  uznania, sukcesu) oraz/lub dążeniem do ich zaspokojenia.

Człowiek, który ma zaspokojone potrzeby w wystarczającym stopniu, czuje się ważny
i wartościowy oraz szanuje innych ludzi bez względu na ich pochodzenie, poglądy czy styl życia.
Taki, który czuje się niepewny, zagrożony, nie w pełni akceptowany czy nie dość dobry, broni się przed nieprzyjemnymi odczuciami lub negatywnymi przekonaniami na własny temat, przerzucając je na innych ludzi. To oni stają się niepewni (czyli podejrzani), niegodni zaufania (czyli źli) i nie dość dobrzy (czyli gorsi). Naznaczając innych, człowiek kompensuje sobie własne deficyty.

Ofiary dyskryminacji mają niskie poczucie własnej wartości. Są nieufne i czują się bezpiecznie wyłącznie w gronie sobie podobnych osób. Przejawiają cechy takie same, jak osoby współuzależnione w rodzinie alkoholika lub w rodzinie dotkniętej przemocą: wchodzą w relacje oparte o schemat kata i ofiary. Przyjmują postawę uległą lub obronną.

Ofiary nie zawsze zgłaszają nam problem – bywa, że przyjmują postawę bierną i w milczeniu godzą się na piętnowanie. Polskie prawo zabrania dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu (artykuł 32 Konstytucji RP). Podobne zapisy zawierają inne akty prawne, np. Europejska Konwencja Praw Człowieka. Uczniowie muszą wiedzieć, że dyskryminując kogoś, łamią nie tylko szkolne przepisy, ale także prawa człowieka.

Jak zapobiegać dyskryminacji:

• uczyć równego/jednakowego traktowania wszystkich członków  społeczności,
• kształtować postawę akceptacji i szacunku wobec drugiego człowieka, jego wartości, poglądów, wyborów i stylu życia,
• okazywać zainteresowanie odmiennością  i zachęcać innych do tego samego,
• uczyć  tolerancji  i otwartości wobec innych ludzi,
• dbać o zaspokajanie potrzeb, a w szczególności potrzeby przynależności, akceptacji,  uznania i sukcesu,
• edukować na temat szkodliwości uprzedzeń i dyskryminacji,
• uwrażliwiać na innych ludzi (empatia),
• wskazywać cechy wspólne wszystkim członkom społeczności i aranżować sytuacje,
  w których mogą formułować wspólne cele i razem je realizować (współpraca).